در سال‌های اخیر به دلایل مختلفی شاهد قطعی برق بوده‌ایم. اما سوال اصلی اینجاست که علت واقعی قطعی برق چیست؟ آیا به دلیل استخراج رمزارزها قطعی برق شدت گرفته است؟
به گزارش اسپات نیوز، قطعی برق به مشکلی ثابت برای ایرانیان تبدیل شده است، این در حالی است که از سال گذشته تا کنون، علت جدیدی به قطعی برق تحت عنوان ماینینگ هم اضافه شده است.
استخراج رمزارز یا ماینینگ از سال ۱۳۹۸ به عنوان یک صنعت در ایران شناخته شد و تمامی مراحل آن از تهیه و خرید دستگاه استخراج گرفته تا نحوه و زمان بهره‌گیری از انرژی و حتی فروش بیت‌کوین استخراجی، زیرنظر قانون انجام می‌شود.
بهار امسال وزیر نیرو چندین مورد از جمله کاهش بارندگی، کاهش ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی، گرمای زودهنگام و استفاده بیشتر از وسایل سرمایشی و استخراج غیرقانونی رمزارز را علت قطعی برق اعلام کرد؛ اما شواهد حاکی از آن است که این عوامل تاثیر چندانی بر خاموشی‌های مکرر ندارند.
میزان تاثیر کاهش بارندگی و گرمای هوا بر قطعی برق
طبق اعلام شرکت توانیر، نیروگاه‌های برق‌آبی کمتر از ۱۵ درصد از کل انرژی برق کشور را تأمین می‌کنند و امسال این نیروگاه‌ها بهدلیل کاهش ۴۰ درصدی بارندگی، ۴۰۰۰ مگاوات برق کمتری تحویل شبکه داده‌اند؛ درنتیجه وظیفه تأمین برق بر دوش نیروگاه‌های حرارتی افتاد.
شایان ذکر است ظرفیت فعلی تولید برق در کشور حدود ۸۵ هزار مگاوات و تولید برق عملی هم حدود ۶۰ هزار مگاوات است؛ البته وزارت نیرو وظیفه دارد ظرفیت تولید برق را سالانه ۵۰۰۰ مگاوات بیشتر کند. باتوجه‌به افزایش جمعیت و گسترش صنایع، در برنامه توسعه کشور بر این موضوع تأکید شده است.
زمستان سال گذشته نیز شاهد قطعی مکرر برق بودیم. آن زمان می‌شنیدیم که آلودگی شدید هوا بهدلیل مصرف زیاد برق دوباره بهدلیل استخراج رمزارزها رخ می‌دهد. دولت می‌گفت برای تأمین برق با مشکل روبه‌رو شده و برای تولید برق کافی به سوزاندن مازوت روی آورده است. در هر دو بازه زمانی، وزارت نیرو به «غافلگیرشدن» در پیک مصرفی برق اذعان می‌کند؛ حال‌آنکه وضعیت ماه و سال‌های پیشین و البته آمار و اطلاعاتی که در وب‌سایت وزارت نیرو مشاهده‌پذیر است، پیش‌بینی پیک مصرف هر ماه را کاملا ممکن می‌کند.
وزیر نیرو پس از فراخوانده‌شدن به مجلس برای پاسخ‌گویی درباره قطع برق اعلام کرد: تحلیل کردیم که ۹ درصد افزایش مصرف برق به دستگاه‌های سرمایشی، ۲۰۰۰ مگاوات به دستگاه‌های استخراج رمزارز، ۲۰۰۰ مگاوات به رشد مصرف در صنایع بزرگ و افزایش حدود یک‌میلیون مشترک سالانه و اندکی به استفاده زودتر از چاه‌های آب کشاورزی به‌منظور تأمین آب موردنیاز بهدلیل خشک‌سالی‌ها مربوط است.
لذا می‌توان نتیجه‌گیری کرد با توجه به سهم اندک نیروگاه‌های برق‌آبی در تولید برق کشور، انتظار نمی‌رود عامل اصلی کمبود برق گرمای هوا و کاهش بارندگی باشد.
میزان تاثیر استخراج رمزارزها بر قطعی برق
وزارت نیرو سال گذشته گفت استخراج قانونی رمزارزها ۳۰۰ مگاوات برق مصرف می‌کند. آن زمان گفته شد میزان برق مصرفی برای استخراج غیرقانونی نیز همین میزان است؛ یعنی به‌طورکلی ۶۰۰ مگاوات برق برای ماینینگ در کشور مصرف می‌شود. با افزایش ارزش رمزارزها و گسترش استفاده از دستگاه‌های استخراج، وزارت نیرو به قیمت‌گذاری‌های متنوع برای ماینینگ روی آورد. به‌علاوه، استفاده از دستگاه‌های استخراج در برخی اوقات سال بهدلیل مصرف زیاد برق ممنوع شد.
این اقدامات نتیجه‌ای جز زیرزمینی‌شدن فعالیت استخراج‌کنندگان نداشت. درواقع، علاقه‌مندان به صنعت استخراج رمزارز ترجیح دادند به‌جای پرداخت هزینه‌های متعدد به وزارت نیرو و پیروی از قوانین سخت‌گیرانه، به‌صورت پنهانی فعالیت کنند، تا جایی که گفته می‌شود بیش از ۷۰ درصد ماینینگ کشور غیرقانونی است. درنتیجه، اکنون نمی‌توان میزان استخراج رمزارزها در ایران را تخمین زد. اگر مصرف ۳۰۰ تا ۷۰۰ مگاوات برق برای ماینینگ را در نظر بگیریم، سهم این صنعت در استفاده از برق کشور ۱ درصد می‌شود.
شرکت تحقیقات بلاک‌چین الیپتیک ماه گذشته در گزارشی اعلام کرد حدود ۴/۵ درصد استخراج بیت‌کوین کل دنیا در ایران انجام می‌شود. همچنین، آمار دانشگاه کمبریج که میزان برق مصرفی برای ماینینگ را به‌طور مداوم محاسبه می‌کند، نشان می‌دهد مصرف برق شبکه بیت کوین در کل دنیا ۱۳۰۸۱ مگاوات است. با قراردادن این اعداد درکنارهم، باز‌هم سهم ایران از برق مصرفی ماینینگ، رقمی بیش از ۷۰۰ مگاوات نمی‌شود.
با توجه به عاملی که ذکر شد سهم ۱ درصدی ماینینگ ارزهای دیجیتال در مصرف برق کشور قاعدتا نباید باعث ایجاد بحران کمبود برق شود. اگر حتی مصرف برق استخراج‌کنندگان را دو برابر تمام آمارهای داخلی و جهانی در نظر بگیریم، این میزان درمقابل ظرفیت تولید بیش از ۸۰ هزار مگاوات برق کشور به‌صورت سالانه، نباید به شبکه برق فشار وارد بیاورد و وضعیت بحرانی ایجاد کند.
علت اصلی قطعی‌های مکرر برق چیست؟
وزیر نیرو چند روز پیش در مجلس اعلام کرد: خشک‌سالی‌ها، کمبود آب برای تولید برق، افزایش زودهنگام دما و استخراج غیرقانونی رمزارزها دلیل افزایش ۲۵ درصدی مصرف انرژی درمقایسهبا سال گذشته است.
رضا اردکانیان ادامه داد: حدود ۳۵۰۰ مگاوات کاهش ظرفیت تولید برق داشتیم و گرمای زودرس باعث شد عملکرد نیروگاه‌ها با مشکلاتی مواجه شود. به‌گفته وی، ۱۰ درصد از انرژی مصرف تولیدی رمزارزهای کل جهان متعلق به ایران است که این میزان به‌معنای ۲۰۰۰ مگاوات انرژی برق است؛ آماری که طبق هیچ بررسی و آمار معتبری تأیید نمی‌شود.
دراین‌میان، فعالان حوزه رمزارزها دلایل دیگری را عامل خاموشی‌ها می‌دانند و معتقدند بودجه وزارت نیرو و آمارهای اعلامی آن مطابقت ندارند.
مسیح علوی، عضو کمیسیون رمزارز و بلاک‌چین سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، می‌گوید: اتلاف زیاد برق و بدهکاربودن وزارت نیرو و انجام‌نشدن تعمیرات اساسی نیروگاه‌ها دلایل اصلی کمبود برق هستند و قرار نیست به این زودی رفع شوند.
شبکه توزیع برق بسیار فرسوده کشور به ترمیم یا تجهیز با وسایل نو نیاز دارد که در سال‌های اخیر، وزارت نیرو توجهی به این حوزه نکرده است؛ درنتیجه، سالانه ۷۰۰۰ تا ۸۰۰۰ هزار مگاوات اتلاف در شبکه توزیع برق ایران رخ می‌دهد که این رقم۱۰ برابر بیشتر از انرژی مصرفی تمام استخراج‌کنندگان کشور است.
گفتنی است که نیروگاه‌های خصوصی بیشترین میزان برق را در کشور تولید می‌کنند؛ اما وزارت نیرو ۳۰ هزار میلیارد تومان بدهی به آن‌ها دارد. با پرداخت‌نشدن هزینه نیروگاه‌ها، آن‌ها توان انجام تعمیرات و ارتقا و درنتیجه، افزایش ظرفیت را نخواهند داشت.
عضو کمیسیون رمزارز سازمان نصر در این باره اظهار می‌کند: د برای رفع مشکل بدهی‌های وزرات نیرو، راه‌حل‌های متعددی پیش روی این وزارتخانه گذاشته شده است؛ اما در سال‌های گذشته، اعتنایی به این پیشنهاد‌ها نشده است. برای مثال، می‌توان در زمستان که پیک مصرف برق بسیار کم است، از ظرفیت نیروگاه‌های آماده‌به‌کار که بهدلیل بی‌نیازی به تولید برق بیشتر خاموش هستند، برای تأمین انرژی مزرعه‌های استخراج رمزارز استفاده کرد. این مزرعه‌ها با قرارگرفتن درکنار نیروگاه‌ها، حتی می‌توانند بدون اینکه وارد شبکه توزیع برق شوند و به آن فشاری بیاورند، به کاربر نهایی‌شان برسند و مسئله اتلاف انرژی به صفر برسد.
در نمونه‌ای دیگر، برخی نیروگاه‌ها که وزارت نیرو دیگر از آن‌ها خرید تضمینی نمی‌کند، می‌توانستند به مزرعه‌های استخراج برق بفروشند و مجدد به بهره‌برداری برسند. بااین‌حال، وزیر نیرو قرارداد خرید تضمینی بسیاری از نیروگاهای برق پراکنده را امضا نکرد و تأمین برق موردنیاز مزارع را فقط از نیروگاه‌های تازه‌تأسیس یا تجدیدپذیر مجاز اعلام کرد. همچنین، دسترسی مصرف‌کنندگان به بورس انرژی هم گرفته شده و با ایجاد نوعی انحصار، استخراج‌کنندگان از این فرصت نمی‌توانند استفاده کنند.
وزارت نیرو در جایی هم مشخص نکرده است که تعرفه‌های استخراج رمزارز دقیقا صرف چه شده و چرا حتی بخشی از آن برای رفع مشکلات شبکه توزیع هزینه نشده است. حال‌آنکه دستور به قطع برق مزارع در‌حالی‌که این حوزه جزو صنایع محسوب می‌شود، ضرر و زیان شدیدی به این بخش وارد کرده و کسی هم پاسخ‌گوی این خسارات نیست. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که اگر صنعت قانونی دیگری در کشور متحمل ضرر می‌شد، امکان نداشت نیروهای فعال آن بخش به‌سادگی از کار بیکار شوند و حتی بیمه بیکاری دریافت نکنند.
این موضوع را باید درکنار حقیقتی دیگر هم قرار داد و آن هم سودده‌بودن استخراج رمزارز درمقایسهبا صنعت‌های زیان‌ده متعدد در کشور از آلومینیوم و سیمان گرفته تا فولاد و خودروسازی است. درواقع، سودآوری این صنعت فقط به‌نفع استخراج‌کننده نیست و صنایع وابسته خود مانند صنعت برق را منتفع می‌کند و چرخ اقتصادی کشور را به‌حرکت درمی‌آورد. حال‌آنکه برعکس این ماجرا در حال رخ‌دادن است و بهدلیل قطعی‌های دستوری و قیمت‌گذاری‌های نادرست، استخراج‌کنندگان در حال کوچ از ایران هستند.
با خاموش‌شدن برق مزارع در هفته‌های اخیر، همچنان قطع برق را شاهد هستیم و جداول خاموشی احتمالی شهرها نیز هر روز منتشر می‌شود. ظاهرا قطع برق گسترده اداره‌ها و صنایع دیگر نیز نتوانسته کمبود برق را جبران کند و قطع برق مناطق مختلف در روزهای آتی اصلا دور از انتظار نیست. این اتفاق‌ها شک و ابهام درباره درستی گفته‌های وزارت و وزیر نیرو را تقویت می‌کنند.
انتهای پیام
